مقدمه
روغن تربانتین (روغن سقز) نوعی روغن است که از تقطیر رزین برخی از گونه‌های درخت بنه استحصال می‌شود. تربانتین دارای خواص و کاربردهای بسیار زیادی است. خواص روغن سقز بر اساس کاربردهای متعدد آن و همچنین صنعتی که در آن به کار برده می‌شود، متفاوت است. در ادامه این مطلب به بیان خواص، عوارض و کاربرد های تربانتین در زمینه‌های مختلف پرداخته‌شده‌است.
روغن سقز (تربانتین)
روغن سقز (Turpentine) مایعی زرد رنگ (بی‌رنگ) است که از تقطیر رزین ساقه‌های درختان بنه به دست می‌آید. این مایع بعد از خشک شدن، به حالت جامد درآمده و بوی پسته کوهی می‌دهد. تربانتین عموما به 2 شکل بی رنگ و زرد رنگ یافت می‌شود. هرچه روغن سقز استخراج شده از درخت تازه‌تر باشد و مدت زمان کمتری از استخراج آن گذشته باشد، روغن سقز بی‌رنگ‌تر است. اما هرچه این روغن کهنه‌تر باشد رنگ آن زردتر است. روغن سقز دارای طعمی قوی و تلخ است. این روغن سابقه طولانی در تولید دارو و صنعت داروسازی دارد.
تربانتین را به شیوه‌های گوناگون میتوان مورد مصرف قرار داد. یکی دیگر از اشکال مورد استفاده تربانتین، به صورت تربانتین تقطیرشده است. از تربانتین تقطیرشده به عنوان طعم دهنده برای انواع خاصی از غذاها و نوشیدنی ها استفاده می‌شود.
کاربردهای روغن سقز
موارد زیادی برای کاربردهای روغن سقز وجود دارد. حلال تربانتین (روغن تربانتین) به عنوان یکی از مواد اولیه رزین، مواد افزودنی روغنی و ترکیب‌های دارویی نیز استفاده می‌شود. رایج ترین کاربرد تربانتین استفاده آن به عنوان ماده‌ای برای تمیز کردن قلم مو، قلم های رنگ، نقاشی و رقیق کننده رنگ روغن است. چراکه روغن تربانتین حلال است. در ادامه انواع دیگر کاربردهای این ماده بیان شده‌است.
- استفاده به عنوان یک منبع خام در سنتز ترکیبات شیمیایی معطر
- افزودن به موادی مانند عطر، صابون، خوشبوکننده و یا ویکس به دلیل عطر قوی
- استفاده در لوازم آرایشی
- مورد استفاده در تهیه برخی از آدامس های مشتق شده از تربانتین برای رفع درد دندان
- مناسب برای آب بندی کشتی و قایق (تربانتین یک ماده عالی برای حفظ چوب است)
- استفاده در صنایع به عنوان حلال و منبعی برای سنتز آلی
- تولید جلاء و ماده اولیه برای صنایع تولید مواد شیمیایی
- تثبیت کننده رنگ در نقاشی
- استفاده به عنوان جایگزین ارزان قیمت نفت خام تقطیری در برخی از کشورها
- منبع خام در سنتز مواد شیمیایی مانند کامفور، آلفا تریپنول، لینالول و ژرانیول
خواص روغن سقز (تربانتین)
روغن سقز دارای خواصی برای سلامتی نیز است. بررسی‌ها نشان داده‌است که روغن سقز دارای خواص دارویی است. در ادامه برخی از خواص دارویی و سلامتی این ماده بیان شده‌است.
- موثر در تسکین درد مفاصل، اعصاب و عضلات
- داروی ضد درد موضعی برای درمان اختلالات روماتیسمی و درمان درد ماهیچه
- استفاده در ترکیبات شربت های ضد سرفه
- موثر در بهبود درد سیاتیک
- دفع کننده کرم های روده
- خلط آور
- موثر در رفع مشکلات مثانه و مجرای ادراری
- حل‌کننده سنگ‌های صفراوی و..
برای استفاده درمانی از این روغن می توانید آن را با عصاره های خوشبو مخلوط کنید تا بوی آن کمتر شود.
علارغم تمام خواص روغن سقز، این ماده عوارض جانبی زیادی نیز به همراه دارد. به طوری که خوردن آن میتواند سبب ایجاد مسمومیت و حتی مرگ در مقادیر مصرف بالا گردد. مصرف 15 تا 150 میلی گرم این روغن می تواند منجر به مرگ افراد شود.
عوارض روغن سقز (تربانتین)
به طور کلی تربانتین یک ماده سمی است. خوردن مستقیم آن می تواند سبب ایجاد عوارض جدی گردد. از جمله علائم مسمومیت با روغن سقز عبارتند از:
- نارسایی کلیه
- افت فشار خون
- نابینایی
- وجود خون در ادرار
- تورم گلو
- استفراغ
- سرفه
- درد قفسه سینه و..
از طرف دیگر حین مصرف این ماده همواره باید نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- مصرف روغن سقز بر روی پوست میتواند منجر به ایجاد درماتیت یا التهاب در پوست گردد.
- استنشاق مستقیم روغن سقز سبب تحریک و اسپاسم در مجاری تنفسی شده و این امر خطراتی را برای افراد مبتلا به بیماری های تنفسی مانند آسم ایجاد می‌کند.
- کودکان، افراد باردار یا شیرده نیز باید از مصرف روغن سقز خودداری نمایند. چرا که هنوز تحقیقات زیادی در خصوص اثرات و ایمنی استفاده از آن در این دسته از افراد انجام نگردیده‌است.
- بخار حاصل از حلال تربانتین باعث تحریک پوست و چشم شده و هنگام استنشاق باعث آسیب به ریه، دستگاه تنفسی و سیستم عصبی مرکزی می‌شود.
- بلع حلال تربانتین خطرناک بوده و دارای عوارضی مانند احساس سوزش، درد شکم، تهوع استفراغ، گیجی، تشنج، اسهال و بی‌هوشی است.
- زیاده روی در خوردن روغن سقز سبب تولید سنگ مثانه می‌گردد
- مصرف زیاد از حد روغن سقز میتواند سبب کم شدن نیروی جنسی گردد.
- مصرف روغن سقز برای ورم کلیه و یا ضایعاتی که در کلیه وجود داشته باشد مضر است
- مصرف زیاد اسانس تربانتین باعث فلج مراکز عصبی می‌گردد.
همانطور که در بالا بیان شد، به دلیل عوارض احتمالی مصرف تربانتین، حتما قبل از مصرف آن با پزشک مشورت نمایید.
ترکیبات تربانتین
تربانتین یا Turpentine یک محلول شیمیایی به شکل روغن با طبیعت سرد و خشک است. این ترکیب مخلوطی از هیدروکربن های دو حلقه‌ای با فرمول C10H16 است. ترکیبات عمده تربانتین α و β- پنن است. تربانتین تنها از هیدروکربن تشکیل شده‌است. لذا یک روغن به شمار می‌رود. نقطه ذوبی تربانتین برابر -50 درجه و نقطه جوش آن برابر 150 تا 170 درجه سانتیگراد است. این ماده در 35 درجه سانتیگراد نیز آتش می‌گیرد.
نکات ایمن مصرف تربانتین
همانطور که پیش‌تر بیان شد در طب سنتی از روغن سقز برای درمان بیماری های مختلف استفاده می‌شود. این درحالی است که به طور کلی تحقیقات اندکی در خصوص ایمنی و اثربخشی روغن سقز انجام گرفته‌است. اما چیزی که در همه این موارد پیداست این است که باید از روش هایی که شامل خوردن روغن سقز به صورت مستقیم هستند اجتناب کرد. در ادامه برخی دیگر از نکات ایمن در مصرف روغن سقز بیان شده‌است:
- مصرف مقدار بسیار کم روغن سقز روی پوست به عنوان دارو ایمن است. با این حال همین مقدار کم را نیز باید طبق دستور آن استفاده نمود. برای اطمینان خاطر بیشتر قبل از مصرف باید آزمایش پچ پوستی را در نظر گرفت تا نحوه واکنش محدوده کوچکی از پوست نسبت به آن بررسی شود.
- هنگام مصرف روغن تربانتین، آن را با یک روغن حامل رقیق نمایید.
- به دلیل عوارض احتمالی حتما این ماده را تحت نظر و مشورت پزشک مصرف نماید.
- روغن تربانتین قابل اشتعال است. لذا حین مصرف حتما این نکته را مورد توجه قرار دهید.
منابع
مطالب مرتبط
اسم تربانتین رو‌شنیده بودم ولی اطلاعات زیادی درباره ش نداشتم.خوب‌بود دستتون دردنکنه
مفید بود ممنون
از سایتتون خرید کردم راضی بودم مطلب هم خوب‌بود
خسته نباشید