طرز تهیه آدامس سقز طبیعی خانگی

مقدمه

تهیه غذا و دسرهای رنگی کار بسیار شیرین و جذابی است. تقریبا اکثر مواد عرضه شده در فروشگاه ها را میتوان با اندکی خلاقیت و حوصله در خانه درست نمود. جالب اینکه حتی محصولی مانند آدامس را نیز میتوان در خانه به صورت خانگی درست کرد. آشپزی در واقع یک هنر است. تهیه آدامس در خانه یکی از لذت بخش ترین کارها است. خصوصا برای کسانی که به آشپزی و مصرف آدامس علاقه دارند. علاوه بر این تهیه غذا و محصولاتی مانند آدامس در خانه از نظر بهداشتی و سلامتی نیز حائز اهمیت و کاملا قابل کنترل است. در ادامه این مقاله به بیان روش های تهیه آسان و کم هزینه آدامس سقز طبیعی در خانه پرداخته شده است. همچنین مطالبی در ارتباط با آدامس های صنعتی، مواد و مراحل ساخت آن نیز درج شده است.

طرز تهیه آدامس به صورت خانگی

در ادامه به بیان طرز تهیه 2 نوع آدامس سقز طبیعی خانگی (آدامس خانگی با موم عسل و آدامس خانگی با شکر) پرداخته شده است.

تهیه آدامس طبیعی با موم عسل 

برای تهیه آدامس سقز طبیعی با موم عسل به مواد زیر نیاز است:

•  موم عسل: 1/2 لیوان 
•  پودر شکر: 1 لیوان 
• عسل یا شربت ذرت به مقدار کافی
•  عصاره نعناع یا دارچین به مقدار کافی

برای تهیه آدامس سقز طبیعی با موم عسل، ابتدا باید 2 عدد قابلمه نسوز را روی هم قرار دهید. سپس موم عسل را داخل آن بریزید. زیر قابلمه را روشن کنید. آن روی درجه حرارت متوسط قرار دهید. حرارت گاز به آرامی سبب ذوب شدن موم می گردد. بعد از نرم و چسبناک شدن موم بلافاصله به سراغ مرحله بعد بروید.

مرحله اضافه کردن عسل و طعم دهنده ها

در مرحله بعد عسل یا شربت ذرت را به موم عسل ذوب شده اضافه نمایید. خوب آن را هم بزنید تا کاملا با یکدیگر ترکیب شوند. در مرحله بعدی باید طعم دهنده مورد نظر را به آدامس اضافه کنید. بررسی ها نشان داده که بهترین طعم دهنده برای آدامس مومی طعم دهنده نعناع است. اما می توان بنابر سلیقه خود از طعم دهنده های دیگری مانند دارچین، لیمو یا شیرین بیان و.. نیز استفاده نمایید. مقدار 5 قطره از طعم دهنده مورد نظر خود را به مخلوط آدامس خانگی اضافه کنید. آن را خوب هم بزنید.

مرحله بسته بندی

در مرحله بعدی شکر را به مخلوط خود اضافه کنید. آن را هم بزنید. مخلوط آدامس طبیعی مقداری سفت میشود. اکنون زمان بسته بندی آن رسیده است. نهایتا برای بسته بندی آدامس میتوان از هر نوع قالبی (مثلا قالب یخ) استفاده کرد. مخلوط آدامس تهیه شده را در قالب بریزید. سپس در یخچال قرار دهید. بگذارید کمی سفت شود. سپس آن را از قالب خارج و میل نمایید.

طرز تهیه آدامس خانگی با شکر

از دیگر مواد مورد استفاده در ساخت آدامس سقز طبیعی و خانگی، شکر است. آدامس تهیه شده با شکر گزینه مناسبی برای چاقی و اضافه وزن است. برای تهیه آدامس سقز طبیعی با شکر به این مواد نیاز است:

• اسید سیتریک: 1/2 قاشق چایخوری
• پایه آدامس: 1/3 لیوان
• طعم دهنده آدامس طبیعی: ۵ قطره (مانند آبلیمو یا ..)
• پودر شکر: ( شکر قنادی یا پودر قند ) 3/4 لیوان
• شربت ذرت: ۳ قاشق غذاخوری
• گلیسیرین: ۱ قاشق چایخوری

برای ساخت آدامس شکری پایه آدامس، شربت ذرت، گلیسیرین، اسید سیتریک و طعم دهنده را داخل یک قابلمه بریزید. شعله گاز را روی درجه حرارت متوسط بگذارید. بگذارید مدتی بماند. تا مخلوط گرم و سپس داغ شود. در همین حین به آرامی آن را هم بزنید. اینکار را تا چسبناک شدن مخلوط ادامه دهید. برای انجام راحت تر این مرحله یک قابلمه بزرگ بردارید. داخل آن مقداری آب بریزید. سپس قابلمه کوچکتری را داخل آن بگذارید. به طوری که قابلمه کوچکتر روی آب شناور شود. سپس تمام مخلوط را به جز پودر شکر داخل آن بریزید. تا چسبناک شدن مخلوط آن را هم بزنید.

در مرحله بعدی پودر شکر باقی مانده را روی یک تخته آشپزی بریزید. سپس آن را کاملا پخش کنید. مخلوط داغ را بالافاصله پس از خارج کردن از قابلمه روی پودر شکر بریزید. مراقب باشید آب روی ترکیبات ریخته نشود.

مرحله ورز دادن آدامس

مرحله بعدی نوبت به ورز دادن آدامس می رسد. برای جلوگیری از چسبیدن آدامس سقز طبیعی خانگی به دست حین کار، دست خود را به مقداری شکر آغشته نمایید. سپس شروع به ورز دادن آدامس کنید. در این مرحله پودر شکر را اضافه نمایید. تقریبا ۱۵ دقیقه آن را ورز دهید. خمیری نرم و بدون چسبندگی بدست می آید. این مرحله بسیار مهم است. چراکه اگر آدامس را ورز ندهید حالت نمی گیرد. به همین دلیل جدا خواهد شد.

خمیر را کاملا ورز دهید. سپس با کف دست و حرکات رفت و برگشتی خمیر را به حالت لوله ای تبدیل کنید. آن را به قطعات دلخواه خود برش دهید. در مرحله اخر مجددا مقداری پودر شکر روی آدامس بریزید. اینکار باعث بهم نچسبیدن آدامس می گردد.

طرز تهیه آدامس به صورت صنعتی

رایج ترین استفاده آدامس، خوشبو کردن دهان است. درحالی که آدامس کاربردهای بسیار مختلفی دارد. افراد آدامس ها را به دلایل متعددی مصرف می نمایند. برای مثال بیشتر کودکان آدامس را به خاطر اسانس و شیرینی آن می‌جوند. در آخر هم آن را قورت می‌دهند. نوجوانان اغلب طرفدار آدامس های بادکنکی یا جرقه ای هستند. جوانان نیز اغلب از آدامس برای تسکین ناراحتی و کاهش میزان استرس های مقطعی خود استفاده می کنند.

 آدامس های عملکردی، دسته ای دیگر از آدامس ها هستند. این آدامس ها برای عملکرد خاصی تهیه میشوند. برای مثال آدامس های ترک سیگار، آدامس های بیداری، آدامس های انرژی زا و.. از این نوع هستند. در مقاله آدامس های عملکردی یا فانکشنال به بیان کامل هریک از انواع مختلف آدامس های عملکردی پرداخته شده است. در ادامه این مطلب ابتدا به بیان مواد تشکیل دهنده آدامس های صنعتی و سپس مراحل تولید آن پرداخته شده است.

مواد تشکیل دهنده آدامس

مواد تشکیل دهنده آدامس ها را در 8 دسته پایه آدامس (۳۰%)، شیرین‌کننده‌ها (۵۹%)، شیرین‌کننده‌های قوی (۰٫۵%)، نرم‌کننده‌ها (۲%)، شیره ذرت (۱۰%)، طعم‌دهنده‌ها (۴%)، اجزاء فعال (۵%)، رنگ‌های غذایی و رنگ‌های خوراکی طبقه بندی می کنند. در ادامه هر یک از این موارد به طور خلاصه توضیح داده شده است. در مقاله مواد تشکیل دهنده آدامس به توضیح کامل تر این مواد و ترکیبات آدامس پرداخته شده است.

• پایه آدامس

 ماده اولیه و اصلی آدامس را نوعی صمغ تشکیل می دهد. این صمغ هنگام جویدن حل نمی شود. پایه آدامس مهمترین قسمت آدامس است. چراکه پایه، آدامس را قابل جویدن می کند. به طور کلی صمغ ها را در 2 دسته صمغ طبیعی و صمغ مصنوعی دسته بندی می کنند.

صمغ پایه مصنوعی

صمغ پایه عمدتاٌ یک پلی مر است. به این صمغ موادی مانند پر کننده ها، نرم کننده ها، امولسیفایرها، آنتی اکسیدان ها و مواد ضد چسپندگی به دندان افزوده می شود. میزان مواد پر کننده صمغ پایه نباید در انواع جویدنی، بیشتر از 25 و در انواع بادکنکی بیشتر از 38 درصد وزن کل صمغ باشد.

صمغ پایه طبیعی

صمغ طبیعی (سقز) اولئورزینی است که از تنه درختان استحصال و سپس فرآوری می شود. در ایران سقز از درختی به نام بنه بدست می آید. در قدیم آدامس را از صمغ درختانی همچون کنار، صنوبر و بنه تهیه می کردند. اما امروزه تهیه آدامس سقز طبیعی از صمغ درختان کمتر شده است. به طوری که در ایران تنها دو شرکت به تولید آدامس سقز طبیعی مبادرت دارند. دلیل این امر گران بودن صمغ درختان و نداشتن صرفه اقتصادی است. لذا اغلب تولیدکنندگان آدامس از انواع مختلف پلیمرهای پلاستیکی، پارافین جامد یا موم زنبور عسل به جای این صمغ ها استفاده می کنند.

• شیرین کننده ها

 به طور کلی شیرین کننده ها را به دو دسته تقسیم می کنند. در آدامس های معمولی از شیرین کننده های طبیعی مثل شکر و شربت گلوکز استفاده می شود. درحالی که در آدامس های رژیمی از قندهای مصنوعی مانند آسپارتام، آسه سولفام پتاسیم و… استفاده می شود. در گروه شیرین کننده های طبیعی، انواعی از شیرین کننده های دیگر مانند سوربیتول، ایزومالت، زایلیتول و مانیتول نیز وجود دارد. این مواد قدرت شیرین کنندگی بالا و جذب پایینی دارند. مصرف این آدامس ها برای افراد دیابتی و افراد در رژیم های کاهش وزن ممنوعیتی ندارد.

قندهای مصنوعی مانند شکر قدرت حجم دهندگی به محصول نمی دهند. لذا باید همراه با این شیرین کننده ها استفاده شوند. اینکار باعث افزایش حجم آدامس و مخفی کردن پس طعم تلخ قندهای مصنوعی می شود. به همین دلیل استفاده از شیرین کننده ها در فرمول ساخت آدامس ها ضروری است.

• شیرین کننده های قوی

سومین ماده به کار رفته در تولید آدامس شیرین کننده هایی نظیرآسپارتام (aspartame) و پتاسیم اسسولفام (acesulfame –k) است. این مواد از قدرت شیرین کنندگی بسیار بالایی برخوردار هستند. برای طعم دهنده و افزایش ماندگاری طعم کلی به آدامس ها افزوده می شوند. این شیرین کننده ها در دسته شیرین کننده های مصنوعی قرار می گیرند. شیرین کننده های مصنوعی یک سری مواد شیمیایی و یا طبیعی هستند. این مواد به جای شکر معمولی در غذاها و انواع نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه استفاده از این نوع شیرین کننده ها رایج است.

استفاده متعادل از برخی شیرین کننده‌های مصنوعی از طرف سازمان غذا و دارو حتی در دوران بارداری و شیردهی مجاز است. این مواد عبارتند از: ساخارین، آسه سولفام-پتاسیم، سوکرالوز، آسپارتام، نئوتام، ادوانتام و استویول گلیکوزید که از برگ‌های استویا حاصل می‌‌شود. عصاره میوه monk یکی دیگر از این مواد است.

• مواد نرم کننده و سفید کننده

صمغی که برای تهیه آدامس استفاده می شود سفت است. باید صمغ سفت و سخت آدامس نرم و قابلیت جویدن پیدا کند. لذا از یکسری مواد نرم کننده با خاصیت چرب کنندگی (مانند گلیسیرین و لیسیتین) استفاده می شود. از طرف دیگر برای اضافه کردن روکش سفید رنگ سطح آدامس از ماده ای به نام تیتانیوم دی اکسید استفاده میشود. علاوه بر این، در تهیه آدامس برای حفظ تازگی از شربت ذرت، برای ایجاد طعم ترش از اسید سیتریک و برای ایجاد جلای سطح آدامس از نوعی موم یا واکس مخصوص استفاده می شود.

علاوه بر موارد فوق در برخی آدامس ها برای ایجاد خاصیت سفیدکنندگی دندان ها از کربنات کلسیم و جوش شیرین استفاده می شود. از فلوراید نیز برای استحکام مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی استفاده می شود.

• مواد رنگی و اسانس ها

 مواد رنگی و اسانس های افزوده به ترکیبات آدامس، می تواند طبیعی، مصنوعی یا ترکیبی از این دو باشد. اغلب نیز مصنوعی است. نعنا، دارچین، اکالیپتوس، انواع میوه ها مثل لیمو، توت فرنگی، سیب، پرتقال، هندوانه و قهوه از جمله اسانس هایی است که همراه مواد رنگی به آدامس افزوده می شود. در مقاله محبوب ترین طعم های آدامس به طور کامل به این موضوع و طعم های مختلف آدامس پرداخته شده است.

محصولی مانند آدامس به طور مستقیم با بزاق دهان در ارتباط است. لذا باید از رنگ های غیرمحلول استفاده شود. که در اثر تماس با آب دهان، رنگی تراوش نکند. باتوجه به این مورد مصرف آدامس هایی که به محض خوردن، باعث رنگی شدن زبان. لب و به طورکلی دهان می شود به دلیل اثرات زیان آور آن توصیه نمی شود.

از جمله اسیدهای آلی مجاز خوراکی میتوان به اسید سیتریک، اسید مالیک، اسید تارتاریک، اسید استیک، اسیدلاکتیک، اسیداسکوربیک، اسید فوماریک، اسیدآلجینیک، اسیدگلوکونیک و.. اشاره نمود.

• شیره ذرت

پنجمین ماده در تولید آدامس، شیره ذرت است. این ماده به عنوان نگهدارنده، جاذب رطوبت و برای حفظ تازگی به آدامس افزوده می شود. کورن سیروپ، سیروپ ذرت یا شربت ذرت نوعی شیره غلیظ گرفته از ذرت است. سیروپ ذرت یا شربت ذرت نسبت به شیره شکر شیرینی کمتری دارد. پس از سرد‌شدن، کریستال‌های شکر در آن دیده نمی‌شود. بنابراین بهترین گزینه برای تهیه آب‌نبات و شیرینی‌هاست. اضافه‌کردن سیروپ به کیک‌ها نیز باعث مرطوب‌‌تر شدن و بالارفتن مدت زمان ماندگاری آن‌ها می‌شود.

• اجزاء فعال

راز سفیدی دندان ها است. این اجزاء به عنوان سفید کننده و تمیز کننده دندان ها، خوش بو کننده دهان و تنفس و بهبود سلامتی دندان ها به آدامس افزوده می گردند. کاربامید (carbamide) به عنوان خنثی کننده اسیدهای پلاک دندان ها و جلوگیری از پوسیدگی آن ها، جوش شیرین (baking soda) و کربنات کلسیم (calcium carbonate) به عنوان سفید کننده، استات روی (zinc acetate) و چای سبز(green tea) به عنوان خوشبو کننده تنفس و رفع بو های بد دهان به آدامس اضافه می گردند. ویتامین ها، کلسیم، فلوراید و روی از دیگر اجزا فعال افزوده به آدامس ها است.

• رنگ های غذایی و خوراکی

آخرین ماده ای که در تهیه آدامس استفاده می شود رنگ هایی است که در برخی از آدامس ها مشاهده می کنید. در رابطه با آدامس هایی که رنگی در آن ها استفاده نمی شود تنها بخش لازم روکش آدامس است. روکش با رنگ تیتانیوم دی اکساید پوشیده می شود. این رنگ تنها رنگ سفید و همچنین طبیعی است. لذا بهترین انتخاب جهت روکش آدامس است. اما در مورد آدامس های میوه ای که با استفاده از رنگ های خوراکی رنگ آمیزی میشوند استفاده از رنگ های طبیعی در کنار آن که می تواند رنگی نزدیک تر و شبیه تر از رنگ ‎های مصنوعی به میوه را به محصول اضافه کند می‎تواند رضایتمندی مصرف کنندگان را به خود جلب کند. 

موارد زیر از رنگ های مورد استفاده در زمینه آدامس هستند:

۱. کارمین–رنگ صورتی

۲. تورمریک–رنگ زرد

۳. بتاکاروتن–رنگ نارنجی

4. رنگ کارامل–رنگ قهوه ‎ای

مراحل تهیه آدامس

در صنعت آدامس سازی صمغی که در تهیه آدامس استفاده می شود مثل سنگ سفت و قالبی شکل است. لذا این صمغ باید در داخل میکسر همراه با ترکیبات دیگر در مدت زمان مشخصی حرارت ببیند. اگر این صمغ بیش از حد حرارت ببیند خراب می شود. اگر کمتر از حد ممکن باشد آب نمی شود. لذا اینکار تاجایی ادامه می یابد که صمغ کاملا ورز آمده و آب شود. به Base آماده شده، شکر اسانس و گلوکز را اضافه کنید. با یکدیگر مخلوط کنید. گلوکز باعث نرم شدن بافت آدامس می شود. برای شیرین کردن آدامس نیز شکر مورد استفاده حتما باید به صورت پودر باشد. در غیر این صورت بلورهای شکر در حین جویدن آدامس حس شده و ایجاد مشکل خواهد کرد.

مخلوط حاصل را از میکسر خارج کرده و میگذاریم تا کمی خنک شود. سپس آن را تقسیم بندی می کنیم. به وسیله دستگاه های فرم دهی به اشکال مختلف بالشتکی، توپی یا نواری در می آوردند. نهایتا آدامس های تکه شده را بر روی یک سطح یا داخل سینی چیده و خشک می کنند.

لعاب دهی آدامس

در مرحله نوبت به پوشش دهی (لعاب دهی) سطح آدامس است. در این مرحله آدامس ها را داخل دیگ دراژه می ریزند. دیگ دراژه ظرف های بزرگ چرخانی هستند که توسط یک لوله بزرگ، جریان هوا به درون آن دمیده می شود. علاوه بر آن داخل این دیگ ها توپ های پلاستیکی کوچکی پرتاب میکند. که در حین چرخیدن ظرف،‌ به آدامس های داخل دیگ ضربه وارد کرده و آن ها را از یکدیگر جدا می کند. اینکار سبب می شود که در حین ریختن شربت آدامس ها به یکدیگر نچسبند.

برای درست کردن لعاب روی آدامس ابتدا آب را به جوش می آورند. سپس تا حد اشباع شکر را به آن اضافه می کنند تا قوام پیدا کند. در این مرحله شکر در آب جوش حل می شود. پس لزومی به استفاده از شکر پودری نیست. برای قوام بیشتر ترکیب به آن پودر CMC (Carboccy Metilen Celulose) اضافه می شود. CMC پودر سفید رنگی است که آن را داخل آب جوش می ریزند تا به شکل ژله در بیاید. سپس آن را به شربت فوق اضافه کرده تا شربت غلیظ شود. همچنین CMC باعث حفظ رطوبت درون آدامس می شود.

بعد از آماده شدن دراژه ها و سرد شدن آدامس بدون جلا و سفید رنگ است. لذا در هنگام بسته بندی به کاغذ آن می چسبد. لذا باید از جلا دهنده استفاده شود. برای اینکار از Glasing agent یا پودر کارنوباواکس استفاده می کنند. برای سفید شدن آدامس نیز در آن از دی اکسید تیتانیوم استفاده می شود.

کنترل خط تولید آدامس

درنهایت نیز پس از آماده شدن آدامس و جلا دادن، آن را الک کرده تا تکه های شکسته جدا شده و برای بسته بندی آماده شود. البته کلیه مراحل تهیه و ساخت آدامس باید تحت نظر مسئولان فنی و متخصصین علوم و صنایع غذایی قرار گیرد. در هر مرحله از خط تولید نیز باید محصول برای انجام یکسری از آزمایش های شیمیایی (جهت سنجش دوز ترکیبات مورد استفاده)، آزمایش های میکروبی (سنجش بار میکروبی) و آزمایش های فیزیکی (ارزیابی خصوصیات ظاهری) به آزمایشگاه ارسال و پس از تائید این واحد مرحله بعدی انجام می شود. چنانچه در هر یک از این مراحل محصول با مشکل و یا نقصی مواجه گردد و تایید نشود محصول از خط تولید خارج و معدوم می گردد.

سخن آخر

آدامس ها تنوع بسیار زیادی دارند. درنتیجه مخاطبان، بسته به عوامل مختلف مانند نیاز، سن و …، انتخاب های مختلفی دارند. فرآیند کلی ساخت آدامس، در بین کارخانه‌های مختلف تقریباً مشترک است. اما فرمول ساخت آدامس در هر کارخانه‌ای کاملاً محرمانه بوده و به طور شفاف ارائه نمی‌شود. در این مقاله به بیان روش هایی برای تهیه آدامس در خانه پرداخته شد. شما میتوانید این روش ها را امتحان کرده و از مصرف آدامس جویدنی خودساخته لذت ببرید.

خرید آدامس سقز

---

مقالات مرتبط

• آدامس های عملکردی یا فانکشنال
• مواد تشکیل دهنده آدامس
• محبوب ترین طعم های آدامس
• خواص سقز طبیعی – بنیشت
• پایه آدامس یا گام بیس چیست؟

---

منابع

• آدامس طبیعی بَن
• مینویسم
• خبرگزاری مهر
• ایران صنعت