مقدمه
بیشتر از تفاوت ها، درباره شباهت سقز و کندر صحبت شده است. سقز و کندر هر دو خودرو هستند و به شکل صمغ یا شیره طبیعی از درخت ترشح می‌شوند. به همین خاطر افراد بسیاری از تفاوت سقز با کندر آگاه نبوده و حتی گاهی اوقات این دو ماده را یکسان فرض می کنند.
یکی دیگر از دلایل اشتباه شدن سقز و کندر این است که در اکثر شهرهای ایران به درختی که سقز یا کندر از آن به دست می‌آید بَنه می گویند. که البته اصطلاح درست بنه مربوط به درخت سقز می باشد. از طرف دیگر کندر پس از جوشاندن به سقز قورت دادنی و هضم شدنی تبدیل میشود که مانند آدامس حالت ارتجاعی دارد.
این در حالی است که علی رغم شباهت ها، سقز یا آدامس طبیعی با کندر متفاوت است. و هر یک از این مواد طبیعی، از درختان متفاوتی به دست آمده و خواص مخصوص به خود را دارند. در این نوشته از بن بنک، تفاوت سقز با کندر و ویژگی های هر یک از آن‌ها ارائه شده است.
کندر
کُندُر(Olibanum) از درختان تیره Boswellia (خانوادهBurseraceae) و یک گونه گیاهی دارویی خودرو با کاربردهای درمانی متعدد است. که در زبان عربی به آن “صمغ معنوی” گفته میشود. این گونه از راسته ناترک سانان (Sapindales) و با طبع گرم و خشک است. نام علمی این گیاه Boswellia thurifera یا B.sacra و B.carteriii است. کندر در ابتدا از طریق ایجاد برش‌هایی در تنه درخت به شکل مایع مانند شیر تراوش میکند. سپس در اثر قرار گرفتن در معرض هوا سفت میشود. میتوان عصاره کندر را به عنوان آدامس هم استفاده کرد. که البته در این حالت خام مزه تلخی دارد. کندر را میتوان در اندازه و رنگ های متفاوتی در بازار یافت. ولی گفته میشود کندر سفید رنگ از دیگر انواع آن بهتر است.
گیاه کندر را میتوان سوزاند. کندرهایی که هنگام سوختن، دود کمتر و اشتعال بیشتری دارند نشان از ناخالصی کمتر میدهند. در گذشته گیاه کندر توسط مصریان، یهودیان، یونانیان، رومیان و همچنین ایرانیان برای اهداف عمومی و روحی مصرف می‌شده است. اگر کندر را بجوشانید به ماده ای به نام سقز تبدیل می شود که مانند آدامس حالت ارتجاعی دارد. با این تفاوت که اگر سقز را قورت دهید در معده شما هضم میشود.
گیاه کندر علاوه بر استفاده های زیاد دارای شیره‌ای نیز می‌باشد که به عنوان خوشبو کننده استفاده میشود. به همین جهت عده‌ای همزمان با دود کردن اسپند دانه، شیره کندر را هم جهت خوشبو کردن فضا می‌سوزانند. شیره یا صمغ ترشح شده توسط کندر عطر بی نظیر و طعم تلخی دارد. از صمغ ترشح شده در صنعت لوازم آرایشی، مواد خوراکی و صابون‌های عطری استفاده میشود.
خواص کندر
کندر یک ماده گیاهی سرشار از خاصیت های پزشکی است. امروزه از گیاه کندر در اشکال مختلفی مانند خوراکی، روغن، موضعی و بخور استفاده میشود. از جمله خواص گیاه کندر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- جویدن کندر همانند آدامس باعث استحکام لثه و همچنین رفع بد بویی دهان میشود.
- مصرف کندر در زنان باردار بر روی حافظه نوزاد تاثیر گذار است.
- کندر باعث تقویت حافظه و افزایش ضریب هوشی شده و همچنین برای درمان فراموشی مفید است. بیشترین تأکید پزشکان طب سنتی در مصرف کندر نیز از جهت تاثیر آن در تقویت حافظه است. زیرا کندر گردش خون درون مغز را افزایش میدهد. به همین جهت مصرف کندر میتواند در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و افزایش حافظه تاثیر گذار باشد.
- خشک کننده، قابض و بند آورنده خون
- جلوگیری از خونریزی‌های خارجی و خون روی از سینه
- مصرف کندر با صمغ، در رفع بدبویی بینی، تنگی نفس و سرفه مزمن رطوبتی تاثیرگذار است.
- دود کندر مانع خونریزی بینی میگردد.
- بهبود بیماری‌های التهابی روده به دلیل دارا بودن خواص ضد التهابی
- از بین رفتن جای زخم
- بهبود عملکرد کلیه ها
- موثر در خروج سموم بدن از طریق افزایش میزان ادرار
- بهبودی اسهال و استفراغ
- تولید مجدد سلول‌های سالم
- موثر در کاهش قند خون، فشارخون، چربی خون و محافظت از کبد
- کندر باعث آرامش فکر و آسودگی روح و روان می شود. شاید به همین دلیل است که از آن در اماکن مذهبی به عنوان بخور (عود) استفاده می‌کنند.
- موثر در کم کردن ضعف اعصاب و کنترل استرس
- موثر در رفع کابوس های شبانه، خستگی زیاد، جوان سازی سلول های بدن
- تعدیل سیستم ایمنی
- مفید برای بهبود بلع در کودکان
- کندر برای مبتلایان به تومورهای مغزی مفید است. به طوری که مصرف روزانه ۴۲۰۰ میلی‌گرم کندر میتواند سبب کاهش اندازه تومور مغزی گردد.
خواص روغن کندر
روغن کندر از جمله روغن‌های معطری است که جنبه درمانی نیز دارد. زمان های قدیم، از روغن کندر به طور گسترده‌ای برای درمان بسیاری از مشکلات مربوط به سلامتی استفاده می‌شده است. و در یک دوره از تاریخ، تجارت کندر به عنوان سودآورترین تجارت در جهان شناخته شد. روغن کندر همچنین نقش کلیدی در آروماتراپی (رایحه درمانی) دارد. در ادامه به دیگر خواص روغن کندر اشاره شده است.
- روغن کندر برای دردهای معده و ناراحتی های شکمی بسیار مفید بوده و در بهبود هضم و کم شدن گازهای روده موثر است.
- روغن کندر دارای خواص ضد عفونی کنندگی، گندزدایی و ضد میکروبی است.
- در مصر باستان روغن کندر به عنوان ماسک صورت برای سلامت نگه داشتن پوست، بهبود جای زخم، جلوگیری از چروک شدن، جوان و نرم نگه داشتن پوست به کار گرفته میشود.
- روغن کندر سبب رفع شوره سر، ایجاد موهای براق و سالم، تقویت ریشه مو و متوقف کردن ریزش مو میگردد.
- روغن کندر باعث تقویت ناخن‌های ضعیف یا شکننده میگردد.
- درمان گزش حشرات با روغن کندر: یک قطره روغن کندر سبب کاهش ورم ناشی از گزش حشرات شده و درمان آن را سریعتر میکند.
- روغن کندر باعث مقاومت در برابر سرماخوردگی شده همچنین، دردهای مفاصل را کاهش داده و در درمان روماتیسم و آرتریت (التهاب مفصل) بسیار موثر است.
- روغن کندر سبب کاهش و یا جلوگیری از پوکی استخوان میگردد.
- موثر در برطرف کردن جای جوش، آکنه و آبله
کندر همچنین دارای خواص دیگری می‌باشد که در ادامه به توضیح آن پرداخته شده است.
کنترل سلول های سرطانی
اسیدهای بوزولئیک موجود در کندر از گسترش سلول‌های سرطانی جلوگیری میکند. لذا کندر جزو گیاهانی با خاصیت ضد سرطانی فراوان به شمار می‌آید. مطالعات نشان میدهد که اسیدهای موجود در کندر با ممانعت از تشکیل DNA در سلول‌های سرطانی، منجر به محدود کردن رشد سرطان میشود. از طرف دیگر، برخی از تحقیقات حاکی از این است که روغن کندر میتواند سلول‌های سرطانی را از سلول‌های طبیعی تشخیص داده و فقط سلول‌های سرطانی بدن را از بین ببرد. تاکنون، مطالعات نشان داده که کندر میتواند با سلول های سرطانی سینه، پروستات، لوزالمعده، پوست و روده بزرگ مقابله کند.
درمان لوسمی
بررسی‌ها نشان میدهد که عصاره صمغ کندر در درمان لوسمی حاد ملوئیدی موثر است. لوسمی حاد ملوئیدی، نوعی سرطان است که مرکز تاثیر آن مغز استخوان بوده و زمانی رخ میدهد که گلبول‌های سفید تبدیل به سلول‌های سرطانی میشود. نتایج این بررسی‌ها نشان داد که عصاره صمغ کندر میتواند به طور موثری مرگ سلول‌های سرطانی را تا 20 درصد افزایش دهد.
درمان سرطان مثانه
عصاره صمغ کندر بدون هیچ گونه تأثیرگذاری روی سلول‌های سالم، میتواند سلول‌های سرطانی در مثانه را از بین ببرد. محققان انگلیسی دریافتند که چگونه استایل-۱۱-کتو-بتا-بوزولیک (به انگلیسی Acetyl-11-keto-beta-boswellic acid) سرطان تخمدان را در حالت پیشرفته درمان میکند. این ماده نام برده ترکیبی است که در عصاره صمغ کندر یافت میشود.
درمان زخم
درمانگران بسیاری معتقداند افرادی که بدزخم هستند (افرادی که زخمشان مدت زمان زیادی برای بهبودی میخواهد) با مکیدن یا جویدن روزانه کندر به اندازه یک نخود به مدت ۳ تا ۴ روز می توانند به درمان سریع تر زخم ها کمک کنند.
بهبود آرتروز
مصرف عصاره طبیعی کندر میتواند درد ناشی از بیماری آرتروز را به طور قابل توجهی کاهش دهد. تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از عصاره‌های کندر میتواند درد را در بیماران مبتلا به آرتروز تا ۶۵٪ کاهش داده و سبب بهبود توانایی حرکتی در این بیماران گردد. از طرف دیگر مصرف ترکیبی محصولات حاوی کندر همراه با سایر ترکیبات گیاهی نیز میتواند سبب کاهش درد و بهبود عملکرد در این افراد گردد.
کاهش عوارض پرتو درمانی
از شایع‌ترین مشکلات بیماران پس از پرتو درمانی، قرمزی و التهابات شدید پوستی است. یکی از راه‌های کاهش این عارضه استفاده از کرم‌های حاوی کندر است.
کمک به بهبود دیابت
یکی دیگر از خواص کندر، نقش آن در بهبود دیابت است. مطالعات نشان داده است که مصرف روزانه ۸۰۰ میلی‌گرم کندر بعد از وعده غذایی، باعث بهبود سطح قند خون و کلسترول در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ می گردد.
کاهش ریزش مو
مصرف کندر باعث افزایش گردش خون ناحیه سر و تقویت فولیکول‌های مو شده و از ریزش موهای سر جلوگیری میکند.
افزایش متابولیسم و کاهش وزن
کندر متابولیسم بدن را افزایش میدهد. همچنین در سم‌زدایی و پاک‌سازی قسمت‌های مختلف بدن (مخصوصاً روده) مؤثر است. کندر سطح هورمون‌های مختلف بدن خصوصاً تیروئید را تنظیم میکند. به همین دلیل به افرادی که می‌خواهند وزن کم کنند، مصرف کندر پیشنهاد میشود.
کاهش علائم بیماری های التهابی روده
کندر در کاهش علائم بیماری کرون و کولیت اولسراتیو یا کولیت زخمی (دو بیماری التهابی روده) موثر به نظر می رسد. بررسی ها نشان داده است که مصرف کندر در برخی افراد میتواند سبب بهبود علائم کولیت زخمی (فرمی از بیماری التهابی روده است که روده‌ها به خصوص روده بزرگ شامل پس‌روده و راست‌روده را درگیر میکند) گردد. در برخی افراد کندر به‌خوبیِ داروی سولفاسالازین (داروی ضدالتهاب گوارشی) عمل میکند. به طوری که سبب کاهش ۷۰ تا ۸۲ درصد علائم کولیت زخمی افراد گردیده است. همچنین مصرف 900-1/050 میلی گرم کندر روزانه به مدت شش هفته به عنوان یک دارو در درمان کولیت زخمی مزمن با عوارض جانبی بسیار کم موثر است.
بهبود آسم
طب سنتی قرن‌ها است که از کندر به عنوان دارویی برای درمان برونشیت و آسم استفاده میکند. مطالعات اولیه نشان میدهد که مصرف عصاره کندر میتواند سبب بهبود تنفس، کاهش حملات آسم و برخی علائم آسم در افراد مبتلا گردد.
بهداشت دهان و دندان
کندر بهداشت دهان و دندان را حفظ کرده، مانع از بوی بد دهان، دندان درد، ایجاد حفره و زخم‌های دهان میشود. اسیدهای بوزولئیک موجود در کندر دارای خواص ضد باکتریایی قوی هستند. به همین جهت در جلوگیری و درمان عفونت دهانی بسیار مفید هستند. در یک مطالعه، عصاره کندر علیه باکتری که باعث بیماری تهاجمی لثه میشود (Aggregatibacter actinomycetemcomitans)، موثر بود.
تقویت قدرت باروری
مصرف کندر به‌صورت خوراکی سبب تقویت قدرت باروری میشود. در یک مطالعه مشخص شد که مکمل کندر احتمال بارداری در خانم‌ها را افزایش میدهد. اما هنوز تحقیقات در این‌باره کامل نیست. مصرف کندر استروژن بدن را تنظیم کرده و میتواند سبب به تعویق انداختن یائسگی در خانم‌ها گردد. سندروم پیش از قاعدگی یکی از مشکلات شایع در بین خانم‌ها است. که باعث بروز علائم افسردگی، استرس، بدخلقی، سردرد و بدن‌درد در این دوران میشود. مصرف آب کندر میتواند این علائم را تسکین دهد.
مضرات و عوارض کندر
علیرغم تمام خواص درمانی و فواید بیشماری که از کندر بیان شد همانند تمام گیاهان دارویی دیگر در مورد استفاده صحیح و به اندازه کندر بایستی دقت کافی و لازم را داشته باشیم. در ادامه برخی از عوارض استفاده بیش از حد مصرف این ماده را بیان میکنیم.
بیش فعالی نوزادان
یک آزمایش بر روی 100 زن باردار انجام شد. بررسی ها نشان داد زنانی که قبل از زایمان به مدت طولانی (۳ الی ۴ ماه) از کندر استفاده کرده‌اند مصرف بیش از حد کندر باعث بیش فعالی کودکان آن ها شده است. اما زنانی که مدت زمان کمتری مثلا یک ماه یا کمتر از کندر استفاده کردند نه تنها کودکان آن ها دچار مشکل نشده اند بلکه هوش بالایی نیز پیدا کردند. به طور کلی پزشکان توصیه می‌کنند که مصرف کندر برای افزایش ضریب هوشی کودک از ماه چهارم بارداری به بعد و آن هم به مقدار حداکثر یک ماه استفاده گردد.
بروز حساسیت
افرادی که کندر را به صورت روزانه مصرف کرده‌اند، برخی مواقع به دلیل حساسیت داشتن به این ماده یا مصرف زیاد از حد آن به مشکلاتی مانند رفلاکس معده، تهوع و اسهال مبتلا شده‌اند. برای جلوگیری از بروز این مشکل توصیه میکنیم پس از اطمینان حاصل کردن از سازگاری کندر با بدن نسبت به مصرف آن (آن هم نه به صورت مداوم) اقدام نمایید.
منع مصرف زنان باردار و شیره ده
خانم‌های باردار باید به این موضوع توجه کنند که مصرف کندر میتواند سبب افزایش جریان خون در رحم و لگن شود. که این امر سلامت جنین را به خطر انداخته و خطرات سقط جنین را در پی خواهد داشت. به طور کلی زنان باردار و شیرده نباید از کندر در مقادیر بالا و به‌منظور خواص درمانی آن استفاده کنند. استفاده از کندر فقط در مقادیری که به‌طور معمول در غذاها وجود دارد بلامانع است.
تداخل دارویی
مصرف کندر ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد. برای مثال داروهایی که در کبد تجزیه می شوند از این دسته هستند. مصرف کندر سرعت تجزیه این داروها توسط کبد را کاهش میدهد. همچنین مصرف کندر همراه با داروهایی که در کبد تجزیه می‌شوند، ممکن است سبب افزایش تأثیر و عوارض جانبی داروها گردد. نمونه‌هایی از داروهایی که در کبد تجزیه می‌شوند عبارتند از: داروهای ضدافسردگی همچون فلووکسامین، ایمیپرامین، پاروکستین، زولوفت و.. ، داروهای فشار خون و نامنظمی تپش قلب همچون پروپرانول، داروهای آلزایمر همچون تاکرین، داروهای مُسکن و خواب آور همچون دیازپام، داروهای ضد لخته شدن خون همچون وارفارین، داروهای کاهنده درد همچون دیکلوفناک، داروی ضد التهاب همچون ایبوپروفن و … .
همچنین مصرف کندر با برخی داروها مانند آسپیرین تداخل دارد. بنابراین اگر دارویی مصرف میکنید قبل از مصرف کندر، حتماً با پزشک خود مشورت نمایید.
بروز مشکلات عمومی
مصرف کندر به صورت خوراکی تا ۶ ماه برای بزرگسالان معمولا خطری ندارد. همچنین مصرف کندر برای مصارف پوستی نیز تا مدت ۵ هفته سبب ایجاد عارضه و عوارض جانبی مهمی نمی گردد. (هرچن در برخی افراد موجب بروز جوش‌های آلرژیک گردیده است). اما همانند هر ماده دیگری مصرف این ماده برای برخی افراد دارای عوارضی همچون معده درد، حالت تهوع، استفراغ، سوزش معده، خارش پوست، سردرد، ورم و خستگی عمومی بوده است.
تشدید بیماری خود ایمنی
مصرف کندر در افراد مبتلا به بیماری های خودایمنی همچون ام اس، لوپوس، روماتیسم مفصلی و سایر بیماری‌های مربوط به دستگاه خودایمنی، ممکن است سبب فعال تر شدن دستگاه ایمنی بدن شود. وقوع این امر میتواند سبب تشدید علائم این بیماری‌ها گردد. لذا اگر به بیماری‌های خودایمنی مبتلا هستید بهتر است که از مصرف کندر خودداری نمایید.
افراد مبتلا به فشارخون
مصرف کندر در برخی افراد باعث افزایش فشار خون و به دنبال آن بروز سردرد در فرد می گردد. در صورت داشتن این علائم، مصرف کندر را قطع و با پزشک مشورت نمایید.
سقز طبیعی
Pistacia atlantica گونه ای از درخت پسته است که در ایران به آن درخت بنه یا پسته وحشی (در زبان کردی دار ون یا دار بن) میگویند. سقز همان صمغ ترشح شده از درخت پسته کوهی (درخت بن) است. که در هنگام ترشح سبز رنگ است. اما پس از گذشت مدت زمانی تغیر رنگ داده و زرد رنگ می شود. شیره سقز به دلیل بافت غلیظی که دارد در تولید آدامس طبیعی (آدامسی که هیچ فراورده صنعتی در ساخت آن به کار برده نشده است) استفاده میگردد. بعد از استفاده های درمانی از سقز، مصرف آن به شکل آدامس جویدنی مهمترین کاربرد آن است. شیره سقز را به شیوه های مختلفی و در زمینه های متعددی می توان استفاده کرد. از گذشته تا به امروز خواص سقز بر همگان اثبات شده است. به طوری که گیاه سقز همیشه جزو محبوب ترین و پرخاصیت ترین گیاهان شناخته شده است.
در مقاله دیگری به طور مفصل درباره خواص سقز طبیعی صحبت شده است. همانطور که پیش‌تر اشاره شد مهمترین کاربرد سقز استفاده از آن در تهیه آدامس طبیعی می باشد. اما به طور کلی این ماده در صنایع عطرسازی، داروسازی و همچنین در درمان بیماری ها و مشکلات بیشماری استفاده میگردد.
تفاوت سقز طبیعی و کندر
شباهت زیاد ظاهری سقز و کندر باهم سبب شده که افراد بسیاری متوجه تفاوت این دو گونه نشوند و آن را یکسان بدانند. در صورتی که سقز با کندر کاملا متفاوت است و هر یک ویژگی های خاص خود را دارند. در ادامه این مقاله تفاوت سقز و کندر به طور کامل بیان شده است.
نوع درخت
مهم ترین تفاوت سقز و کندر این است که این دو از دو درخت متفاوت به دست می آیند. سقز از درخت بنه یا پسته وحشی با نام علمی Pistacia atlantica به دست می آید. اما کندر از درختی با عنوان کندر هندی با نام علمی Boswellia thurifera در انگلیسی و صمغ معنوی در عربی حاصل می گردد.
نوع شیره
سقز و کندر هر دو در قالب صمغ یا شیره و از درختان خودروی متفاوت به دست می آیند. سقز و کندر از نظر شکل ظاهر نیز با هم تفاوت دارند. به طور مثال کندر همانند سقز طبیعی در ابتدا به شکل مایع از درخت ترشح می شود. اما پس از مدت کوتاهی این بافت مایع به بافت جامد تغیر حالت میدهد. اما سقز در مدت زمان طولانی نیز بافت نرم و روان خود را حفظ می کند.
قابلیت فرآوری
به دلیل بافت سخت و از طرف دیگر طعم تلخ و گس کندر، نمی توان آن را به صورت مستقیم به آدامس تبدیل نمود و قابلیت فرآوری ندارد. درحالی که سقز طبیعی را با همان شکل اولیه می توان به عنوان یک آدامس جویدنی طبیعی و سالم مورد مصرف قرارداد. البته میزانی از کندر را میتوان در کنار گام بیس های مختلف استفاده کرد و آدامس هایی با طعم کندر به دست آورد. اما به طور کلی آدامس صد درصد طبیعی از کندر معنایی ندارد و آدامس صددرصد طبیعی صرفاً ازشیره سقز حاصل می گردد.
رنگ ظاهری
علاوه بر تفاوت بافت، کندر و سقز از نظر رنگ ظاهری هم با هم یکسان نیستند. کندر تقریبا نارنجی رنگ و سقز طبیعی به رنگ زد روشن می باشد.
منطقه رویش
از نظر منطقه رویش، کندر در مناطق گرم و استوایی (مانند استان کرمان) و سقز در مناطق معتدل، کوهستانی و خشک (مانند کردستان) رویش دارد.
خواص سلامتی
به لحاظ خواص پزشکی، دارویی یا درمانی این دو ماده سلامت محور، کندر بیشتر برای تقویت حافظه و سقز بیشتر در زمینه تقویت دهان و دندان و سیستم گوارش شناخته شده اند. در تصویر زیر کندر و سقز کنار هم و در یک بسته بندی نشان داده شده است.
در اینجا برخی از تفاوت های گیاه کندر و سقز را در قالب یک جدول بیان کرده ایم.
|
گیاه کندر |
سقز طبیعی |
|
جامد است و جویدن آن نسبتا دشوار است. |
نرم است و جویدن آن راحت است. |
|
رنگ زرد مایل به نارنجی |
رنگ زرد روشن |
|
سوزاندن کندر با اسپند برای تولید بوی معطر |
استفاده از سقز به عنوان یک آدامس طبیعی پرخاصیت (آدامس طبیعی بن) |
|
در تولید صابون های عطری و مواد آرایشی کاربرد دارد. |
در صنعت داروسازی و ساخت چسب و لاک کاربرد دارد. |
کندر دارای خواص زیاد و عوارض اندکی است. اما در هر صورت ممکن است عده ای بخواهند برای اطمینان خاطر بیشتر قبل از مصرف این گیاه با پزشک خود مشورت کنند. برای بهره بردن از خواص این گیاه و ممانعت از بروز عوارض احتمالی توصیه ما نیز به شما همین است.
منابع
مقالات مرتبط
بسیار عالی و کافی بود.
بی نهایت ممنون از نظر شما.
سلام
ممنون
پیشنهاد می گردد منابع علمی رو آدرس دهی نمایید .مخصوصا آنجایی که تاثیر بر بیماری ها ذکر شده است.
درود