مقدمه
دندان یکی از مهم ترین اجزا در چهره هر فرد است. چرا که دندان در زیبایی ظاهر و لبخند افراد بسیار تاثیرگذار است. زردی دندان‌ها و جرم گرفتگی آن‌ها سبب ایجاد ظاهر بد و نامناسب برای لبخند فرد و حتی ایجاد ناراحتی و از بین رفتن اعتماد به نفس افراد میشود. افراد دارای دندان‌های سفید و زیبا همواره لبخند به لب داشته، لذا در نظر اشخاص دیگر انسان هایی خوشرو و خوش برخورد شناخته می‌شوند. این امر بر وجه اجتماعی آن‌ها تاثیر مثبتی دارد. در ادامه این مطلب عوامل موثر در زرد شدن دندان ها و راه کارهای درمانی آن بیان شده‌است.
عوامل موثر در زرد شدن دندان ها
چندین دلیل برای زرد شدن دندان‌ها وجود دارد. در ادامه برخی از عوامل موثر در زرد شدن دندان ها و تغیر رنگ آن ها بیان شده‌است. این موارد عبارتند از:
1- ارتودنسی دندان
ارتودنسی دندان یک درمان عالی برای منظم نمودن دندان‌های نامرتب است. اما انجام ارتودنسی (ثابت و متحرک) به دلیل محدودیت دسترسی به دندان‌ها، رسیدگی به بهداشت دهان و دندان را کمی دشوارتر و زمانبرتر می‌نماید. اگر افراد نتوانند آنطور که باید دهان و دندان خود را تمیز کنند، به مرور زمان دندان‌های آنان تغییر رنگ می‌دهد.
2- ژنتیک و وراثت
گاهی اوقات زردی رنگ دندان‌ها در افراد میتواند منشاء ژنتیکی داشته‌باشد. لذا هر قدر که افراد بهداشت دهان و دندان را رعایت نمایند باز هم با تغیر رنگ دندان‌ها مواجه خواهند بود. تغییر رنگ دندان‌ها در این دسته از افراد معمولا مشکل خاصی ندارد و خطرناک تلقی نمی شود. اما این افراد باید بیشتر از سایرین به بهداشت دهان و دندان خود توجه نمایند.
3- نازک شدن مینای دندان
دندان از 3 لایه تشکیل شده‌است. مهمترین لایه دندان سفید رنگ بوده و مینا نام دارد. زیر این لایه، عاج قرار دارد که برخلاف مینا سفت و سخت و روشن نیست. رنگ این لایه تقریبا متمایل به زرد است. مینا از مواد معدنی تشکیل شده‌است. زمانی که مواد معدنی تشکیل دهنده مینای دندان از بین برود، مینا نیز نازک میشود و لایه زیرین زرد رنگ آن نمایان شده و لذا دندان‌ها زرد به نظر می‌رسند.
4- افزایش سن
یکی از اصلی‌ترین علت‌های زرد شدن دندان افزایش سن است. با افزایش سن مینای دندان به طور طبیعی تحلیل رفته و نازک میشود. لذا عاج زرد رنگ زیر دندان آشکار میشود. با فرض مراقبت کامل بهداشت دهان و دندان در سنین بالا باز هم ممکن است افراد با درجاتی از زرد شدن و تغییر رنگ دندان مواجه شوند.
5- سیگار کشیدن
نیکوتین موجود در دود سیگار برای تمام بخش‌های بدن مضر است. کشیدن سیگار میتواند در مدت زمان کوتاهی سبب تغییر رنگ دندان‌ها گردد. سیگار ابتدا باعث زرد شدن رنگ دندان‌ها و در نهایت تیره‌تر شدن (مثلا قهوه‌ای) رنگ دندان‌ها می‌گردد. این امر ناشی از قطران و تیکوتین سیگار است که بر روی دندان‌ها جمع می‌شوند.
6- مصرف برخی نوشیدنی‌ها و غذاها
رژیم غذایی میتواند تاثیر زیادی بر دندان‌ها داشته‌باشد. قهوه و چای دو دلیل شایع در زرد شدن دندان‌ها مخصوصا در بزرگسالان هستند. نوشیدن انواع مشروبات الکلی هم میتواند تاثیرات شدیدتری روی دندان‌ها بگذارد. همچنین نوشیدنی و نوشابه‌های گازدار تیره رنگ نیز به مرور زمان میتوانند باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند. علاوه بر نوشیدنی ها، طیف گسترده‌ای از غذاها هم سبب ایجاد لک بر روی دندان‌ها می‌شوند. گوجه فرنگی، انواع سس، ادویه‌های کاری و انواع توت‌ها مانند توت فرنگی، بلوبری و … حاوی رنگدانه هایی هستند که به مینای دندان چسبیده و سبب ایجاد لکه بر روی سطحوح دندان می‌گردند.
برای جلوگیری از تغییر رنگ دندان میبایست مصرف غذاهای حاوی رنگدانه را کمتر کنید. همچنین بلافاصله پس از مصرف دهان خود را با آب شستشو دهید.
7- مصرف آنتی بیوتیک ها
مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند تتراسایکلین زمانی که دندان در حال در آمدن از لثه است باعث تغییر رنگ و لکه دار شدن دندان ها می شود. اگر مادری در نیمه دوم بارداری خود آنتی بیوتیک مصرف کند احتمال زرد شدن دندان های کودک یا لکه دار شدنشان در آینده وجود دارد. همچنین مصرف آنتی بیوتیک قبل از 8 سالگی توسط افراد می تواند تاثیرات مشابهی روی دندان های دائمی بگذارد.
مینوسیکلین (از مشتقان تتراسایکلین) میتواند دندان‌های دائمی را لک کند. همچنین برخی از دهان‌شویه‌هایی که برای درمان التهاب لثه طراحی شده‌اند نیز میتوانند موجب زردی دندان‌ها شوند.
8- فلوروزیس دندان
فلوراید برای دندان مفید است. اما مقدار زیاد فلوراید میتواند باعث ایجاد لکه‌های زرد یا زرد مایل به قهوه‌ای به نام فلوروز شود. محصولات حاوی فلوراید مانند آب حاوی فلوراید، خمیر دندان حاوی فلوراید و قرص‌ها و روش های فلوراید تراپی بزرگترین منابع فلوراید هستند. مصرف زیاد فلوراید (خصوصا در کودکان) سبب زرد شدن دندان‌ها یا ایجاد لکه روی سطح دندان خواهند شد.
9- وارد شدن آسیب و ضربه به دندان
وارد شدن ضربه به دندان‌ها اگر سبب شکسته شدن مینای دندان شود، میتواند سبب تغیر رنگ دندان شود. برای مثال ممکن است زیر مینای دندان خونریزی شود و دندان به رنگ قرمز یا قهوه‌ای دیده‌شود. اگر دندان ترک برداشته‌باشد در محل ترک دندان به رنگ زرد در خواهد آمد.
10- دندان قروچه
براکسیسم یا دندان قروچه یعنی به هم سابیده شدن دندان‌ها از عمد یا به صورت ناخودآگاه. این امر ممکن است به دنبال تجربه حس استرس، خشم، عصبانیت، اضطراب و یا در خواب به صورت ناخودآگاه انجام داده‌شود. دندان قروچه باعث تحلیل مینای دندان میشود و با از بین رفتن مینا خصوصا در سطوح جونده لایه زیرین آن یعنی عاج یا دنتین نمایان میشود. این لایه زرد و تیره است. با نازک شدن مینا و نمایان شدن دنتین، نمای دندان تغییر رنگ داده و تیره میشود.
11- بهداشت ضعیف دندان
عدم رسیدگی مناسب به دندان‌ها مانند مسواک زدن و نخ دندان کشیدن ناکافی جهت از بین بردن پلاک‌ها و مواد لکه‌زا مانند قهوه و دخانیات میتوانند باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند. رعایت بهداشت دهان و دندان راهکاری ساده اما مهم برای داشتن دندان هایی سالم است و عدم رعایت آن یکی از تاثیرگذارترین عوامل موثر در زرد شدن دندان ها است.
12- جرم دندان
پلاک یک غشای چسبنده از باکتری‌هایی است که بطور طبیعی بر روی دندان‌ها ایجاد میشود. در صورتی که به پلاک دندانی بی توجهی شود این امر سبب سخت شدن پلاک و تبدیل آن به جرم یا رسوبات زرد رنگ تبدیل میشود. در این مرحله این جرم باید توسط دندانپزشک از بین برود. سیم‌کشی دندان‌ها (ارتودنسی) میتواند مسواک زدن و از بین بردن پلاک‌ها را دشوار کند و در نتیجه موجب تغییر رنگ دندان گردد.
دندان‌های زرد لزوماً دندان‌های ناسالمی نیستند. اما میتواند لبخند شما را تحت تاثیر قرار دهد. اگر تغییر رنگ ناشی از تغذیه نامناسب و یا بصورت سطحی باشد را میتوان با رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان یا روش‌های سفید کننده دندان‌ها برطرف کرد. اما اگر تغییر رنگ دندان شدیدتر باشد، ممکن است نیاز به پر کردن دندان، لامینت یا روکش باشد.
13- بیماری
بیماری‌هایی هستند که بر شکل‌گیری مینا و عاج دندان تاثیر گذارند. ابتلا به این بیماری‌ها میتواند منجر به تغییر رنگ دندان‌ها گردد. از طرف دیگر روند درمانی برخی از بیماری‌ها نیز میتواند بر تغیر رنگ دندان‌ها تاثیرگذار باشد. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی از جمله مواردی است که میتواند باعث تغییر رنگ دندان‌ها گردد. همچنین برخی عفونت‌ها در زنان باردار نیز میتواند با اثر گذاشتن بر رشد مینای دندان موجب تغییر رنگ دندان‌های کودک شود.
14- دندان از بین رفته (مرده)
دندان‌ها معمولاً در اثر پوسیدگی یا برخی حوادث ممکن است ازبین‌روند. دندان‌های دائمی در واقع میتوانند بدون وجود مغز نیز دوام داشته‌باشند. اما دندانپزشک باید برای جدا کردن هرگونه بافت پوسیده عصب‌کشی انجام دهد. دندان‌های مرده در اثر مرگ سلول‌های خونی تغییر رنگ می‌دهند. لذا وجود دندان های خراب و مرده یکی از عوامل موثر در زرد شدن دندان ها به شمار می آید.
15- مواد دندانپزشکی
یکی دیگر از عوامل موثر در زرد شدن دندان ها برخی از مواد مورد استفاده در دندانپزشکی مانند ترمیم آمالگام، بخصوص مواد حاوی سولفید نقره است این مواد میتوانند سبب ایجاد رنگ خاکستری و تیره در دندان‌ها و تغیر رنگ آنان گردد.
16- مصرف برخی دهانشویه‌ها
مصرف دهانشویه‌های حاوی کلرهگزیدین و ستیل پیریدینیوم کلراید، موجب ایجاد لکه در سطح دندان‌ها میشود. آنتی هیستامین‌ها (مثل بنادریل)، داروهای اعصاب و روان و داروهای درمان فشار خون بالا نیز میتوانند باعث زرد شدن دندان‌ها شوند.
انواع تغییر رنگ دندان
1- تغییر رنگ دندان بر اثر مصرف برخی داروها
در صورتی که مصرف ماده مورد نظر به صورت مداوم و برای مدت طولانی بوده‌باشد تغییر رنگ دندان هم به صورت کلی است.(یعنی تمام دندان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
– در صورتی که مصرف ماده مورد نظر به صورت مداوم نبوده بلکه به دفعات و با فاصله زمانی بوده‌باشد، تغییر رنگ میتواند در یک یا چند دندان و به صورت لکه لکه، رگه یا خط باشد. این که شکل تغییر رنگ دندان به چه صورت است به سه عامل بستگی دارد: اول: میزان مصرف ماده، دوم: مدت زمان مصرف، سوم: اینکه کدام قسمت از دندان در زمان مصرف دارو در حال شکل‌گیری بوده‌است.
2- تغییر رنگ دندان بر اثر مصرف تتراسایکلین
مصرف آنتی‌بیوتیک تتراسایکلین به دلیل تاثیرگذاری بر رنگ دندان شناخته‌شده‌است. سایر آنتی‌بیوتیک‌های وابسته به تتراسایکلین نیز مانند ماینوسایکلین و داکسی سایکلین نیز همین اثر را دارند. این مواد با مینای دندان و عاج دندان ترکیب و در رنگ آن‌ها تغییر ایجاد می‌کنند. اثر تغییر رنگ این داروها اغلب به رنگ زرد یا زرد-قهوه ای و گاها به رنگ آبی-خاکستری است. در صورت مصرف مداوم دارو تغییر رنگ در تمام دندان‌ها و در صورت مصرف دوره‌ای تغییر رنگ مانند یک خط افقی در دندان‌ها دیده‌می‌شود. تشخیص لکه دندانی بر اثر تتراسایکلین با اشعه ماورای بنفش انجام میشود.
3- تغییر رنگ خفیف دندان بر اثر فلوراید (فلوروسیس)
در صورتی که دندان به نحو مناسب و کنترل شده در معرض فلوراید قرار بگیرد، این ماده در محافظت از دندان در برابر پوسیدگی موثر خواهد بود. اما اگر کودکی در زمان شکل‌گیری دندان‌ها مقدار زیادی از این ماده را قورت بدهد، نوعی از جرم و لکه دندانی به نام فلوروسیس در دندان های او ایجاد میشود. فلوروسیس میتواند به صورت های زیر باشد:
– در موارد خفیف، آسیب ناشی از فلوراید به صورت نقاط یا رگه‌های سفید رنگ کدر و گچی مانندی است که در سطح دندان پخش می‌گردد.
– در آسیب‌های متوسط ممکن است رنگ جرم ناشی از فلوروسیس زرد یا حتی متمایل به قهوه‌ای باشد.
– و در موارد آسیب شدید ممکن است سطح دندان ناهموار و دارای حفره شود و دندان شکل طبیعی خود را از دست بدهد.
آسیب فلوروسیس به این علت ایجاد میشود که مصرف مقادیر بالای فلوراید در زمان شکل‌گیری دندان‌ها موجب ایجاد اختلال در عملکرد سلول‌هایی می شود که مینای دندان را تشکیل می‌دهند.
4- تغییر رنگ دندان‌ها بر اثر بالا رفتن سن
دندان‌ها با افزایش سن تغییر رنگ می‌دهند. همانطور که پیش‌تر گفته‌شد بخشی از این تغییر رنگ به علت مصرف مواد خوراکی رنگی مانند قهوه و چایی است. اما این امر دلایل دیگری نیز دارد. برای مثال نحوه تابش و انعکاس نور از دندان میتواند بر رنگ دندان‌ها تاثیرگذار باشد.
علت دیده‌شدن رنگ ها انعکاس نور است. در مورد رنگ دندان نیز این امر صادق است. هنگام تابش نور به دندان، نور به لایه نیمه شفاف مینای دندان نفوذ کرده و سپس بازمیگردد و به سمت بیرون منعکس میشود. بنابراین هرچیزی که بر درجه شفافیت مینای دندان یا رنگ عاج دندان اثر بگذارد بر رنگ کلی دندان نیز تاثیرگذار است. با بالا رفتن سن لایه ضخیم مینای دندان نازک شده و بیشتر از قبل لایه زیرین یعنی عاج دندان (که تیره‌تر است) نمایان میشود. عاج دندان به مرور زمان تغییر کرده و رنگ آن تیره‌تر میشود. در اکثریت موارد بالا رفتن سن تمانی دندان‌ها را به یک صورت تحت تاثیر قرار می‌دهد و همه دندان ها به یک اندازه و یک شکل تغییر رنگ می‌دهند.
5- تغییر رنگ بر اثر عوامل ژنتیکی و ارثی
ژنتیک در تغیر رنگ دندان‌ها موثر است. یعنی بسته به نوع ژن‌های هر فرد ممکن است رنگ دندان‌ها به طور ذاتی روشن‌تر یا تیره‌تر از افراد دیگر باشد. علاوه بر موضوع وراثت و تاثیر آن بر رنگ دندان هر شخص، مسئله ژنتیکی نیز بر رنگ دندان ها اثرگذار است. برخی بیماری ها و اختلالات ژنتیکی نیز ممکن است سبب تغیر رنگ دندان گردد. در این موارد علاوه بر رنگ دندان ممکن است شکل دندان ها نیز بر اثر بیماری تغییر کند.
6- تغییر رنگ دندان به علت تغییرات درونی آن
دندان‌هایی که دچار تغیراتی شده و یا درمان عصب‌کشی روی آن ها انجام میشود میتوانند تغیر رنگ داده و تیره‌تر شوند. این تغییر رنگ می تواند به صورت زرد-قهوه‌ای، قهوه ای خاکستری و درمواردی با هاله ای از رنگ صورتی یا بنفش باشد.
در ادامه برخی دلایل این نوع تغییر رنگ بیان شده‌است:
-در صورت وارد شدن ضربه یا تروما خون وارد عصب می شود و رنگدانه‌های آهن موجود در گلبول های قرمز خون آزاد می‌شوند. این رنگدانه ها به عاج دندان نفوذ کرده و موجب تیره‌شدن رنگ دندان می شوند.
-از طرف دیگر با وارد شدن ضربه و تروما عکس العمل دندان تشکیل لایه‌های جدیدی از عاج دندان است که به سمت فضای داخل دندان و عصب رشد می کند. این حالت از شفافیت رنگ دندان کاسته و موجب تیره شدن دندان می شود.
7- تغییر رنگ دندان بر اثر پوسیدگی
لکه های سفید دندان
وجود لکه‌های سفید روی سطح دندان، خصوصا در امتداد خط لثه‌ای ممکن است بر اثر عدم مراقبت لازم و رعایت بهداشت دندان ها ایجاد گردد. لکه های سفید گچی اولین نشانه های تشکیل جرم و پوسیدگی دندان است. لکه های سفید دندانی در محل هایی تشکیل می شوند که پلاک های دندانی شکل گرفته و برای مدت طولانی روی سطح دندان باقی مانده پاک نشده‌اند. قسمت هایی از دندان که معمولا این لکه ها تشکیل می شوند نزدیکی خط لثه و همچنین اطراف محل قرارگرفتن براکت های ارتودنسی است.
به طور کلی ایجاد لکه های سفید برروی دندان ممکن است نیاز به درمان نداشته‌باشد. لذا برای تشخیص اینکه لکه های سفید دندانی نیاز به درمان دارند یا نه حتما باید به دندانپزشک مراجعه نماید.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان اگر شدید باشد موجب تغییر رنگ دندان به زرد-قهوه ای شده وسبب سیاه شدن دندان می‌گردد. در قسمت هایی که دندان بیشتر دچار تغییر رنگ شده‌است، آسیب و خرابی دندان قابل مشاهده و در سایر موارد تغییر رنگ دندان نشان دهنده پوسیدگی دندان است که میتواند نه در سطح بلکه در عمق داخلی دندان باشد.
8- تغییر رنگ بر اثر رسوبات و جرم های سطحی
تشکیل جرم روی سطح دندان باعث تغییر رنگ آن شده و در زیر این جرم ها و رسوبات سطحی، خود دندان که هنوز سالم است به همان رنگ قبلی است. این تغییر رنگ معمولا به علت انباشته شدن پلاک های دندانی و همچنین جرم ها است که بر اثر عدم مراقبت از دندان ها و مسواک زدن نامنظم است.
رسوبات دندانی معمولا در نزدیکی خط لثه ضخیم تر هستند و ممکن است به رنگ قهوه ای یا زرد باشند و در موارد بسیار شدید نیز ممکن است به رنگ سیاه یا سبز باشند. این نوع تغییر رنگ دندان معمولا در تمامی دندان ها مشاهده می شود. ولی در برخی از دندان ها که از نظر دسترسی مسواک زدن سخت تر است، این جرم ها بیشتر است.
روش‌های سفید کردن دندان‌های زرد
چنانچه تغیر رنگ دندان‌ها اندک باشد با رعایت بهداشت دهان و دندان میتوان تا حدی رنگ سفیدی دندان‌ها را بازگرداند. اما چنانچه بیش از حد با تغییر رنگ مواجه شده‌باشیم باید از دندانپزشک کمک بگیریم.
روش‌های مختلفی برای سفید کردن دندان‌های زرد وجود دارد. بلیچینگ دندان و استفاده از محصولات دندانپزشکی سفید کننده دندان مانند خمیر دندان حاوی مواد سفیدکننده از جمله این موارد است. به طور کلی روش‌های رفع زردی دندان میتوانند بسته به دلیل تغییر رنگ دندان‌ها متغیر باشد. در ادامه برخی از این روش‌ها بیان شده‌است.
1- بهداشت مناسب دهان و دندان
عادت‌های بهداشتی متعددی برای پیشگیری از زردی دندان‌ها وجود دارد. مسواک زدن به طور مرتب، نخ دندان کشیدن، پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های ایجادکننده لک، مراجعه منظم هر6 ماه یکبار به دندان پزشک، شستن دهان بلافاصله پس از مصرف غذا و نوشیدنی و… میتواند به کاهش و پیشگیری از تغییر رنگ دندان‌ها کمک نماید.
2- عوامل سفیدکننده دندان‌ها
سفید کردن دندان‌ها در صورتی که توسط یک متخصص دندانپزشکی انجام شود راه حلی مطمئن‌تر و موثر برای زردی دندان‌ها است. سفید کردن دندان‌ها برای بیشتر موارد نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت. اما برخی دندان‌ها ممکن است به این نوع درمان مقاوم باشند. بطور کلی دندان‌های متمایل به زرد نسبت به دندان‌های متمایل به خاکستری یا آبی بهتر واکنش نشان می‌دهند. یکی از شناخته شده ترین مواد مورد استفاده در سفید کردن دندان ها کربن فعال است. زغال فعال دارای منافذ زیادی است. این منافذ به قسمت های خشن و زبر دندان متصل می شود. منظور از قسمت های خشن لکه های سطح دندان و پلاک ها است. اتصال زغال فعال به این لکه ها، سبب از بین رفتن پلاک ها و جرم دندان می گردد. اما برقراری اتصال نیازمند زمان است.
کربن اکتیو (فعال) به شکل های مختلف از جمله قرص، کپسول، آدامس کربن فعال، خمیر دندان زغالی و… وجود دارد.
3- باندینگ دندان
باندینگ دندان روشی است که در آن از مواد همرنگ دندان بر روی دندان‌ها استفاده میشود. سپس این مواد با استفاده از یک نور مخصوص سخت می‌شوند. نور در نهایت باعث چسبیدن این مواد به دندان‌ها شده و موجب بهبود طرح لبخند فرد و اصلاح زردی دندان‌ها می‌گردد.
4- لامینت دندان
لامینت پوسته‌های سرامیکی سفارشی همرنگ دندان است که به منظور پوشاندن سطوح جلویی دندان جهت اصلاح لبخند فرد و زردی دندان‌ها طراحی گردیده‌است. لامینت دندان سریع‌ترین روش برای دستیابی به لبخندی مطلوب و درخشان برای افرادی است که به دنبال داشتن لبخندی ایده‌آل و زیبا هستند.
5- بلیچینگ داخلی دندان
دندان‌هایی که در اثر عفونت تغییر رنگ داده‌باشند به روش‌های معمول سفید کردن دندان‌ها که تنها بر قسمت بیرونی مینای دندان تاثیر می‌گذارند واکنشی نشان نمی‌دهند. در این موارد، ممکن است بلیچینگ داخلی راه حل باشد. این روش شامل سفید کردن کل دندان‌ها از داخل و پس از عصب‌کشی است. تطابق دقیق این رنگ با دندان‌های دیگر میتواند دشوار باشد. اما بلیچینگ دندان اغلب یک جایگزین مناسب تر برای روش‌های تهاجمی‌تر مانند لامینت است.
لبخند زیبا یکی از مهمترین مواردی است که توجه همگان را به خود جلب می‌کند. بنابراین مراقبت از دندان و زیبایی آن و برحذر بودن از زرد شدن دندان ها امری طبیعی است. لذا از راهکار های بیان شده در این مقاله میتوانید برای سفید کردن دندان هایی که تغیر رنگ داده اند بهره گیرید.
مقالات مرتبط
منابع
